top of page

Pipo mu, Sigara mı Daha Zararlı? Kanser ve Hastalık Riskleri

Sigara ve Pipo İçicilerinde Ağız, Gırtlak ve Akciğer Kanseri, Kalp ve Damar Rahatsızlıkları, İnme ve KOAH Riskleri Karşılaştırması

 

Bu yazıda, alışılagelmişin dışında -pipo da en az sigara kadar zararlıdır- çerçevesinden çıkıp, bilimsel veriler ışığında sadece sigara ve sadece pipo içenlerin, hiçbir tütün ürünü tüketmeyen kişilere göre ağız, gırtlar ve kaciğer kanseri, başlıkta belirtilen diğer hastalıklar ve bunlara bağlı ölüm risklerini birbirlerinden bağımsız şekilde değerlendirecek ve karşılaştıracağız.              Bu noktada; hiçbir tütün ürününün zararsız olmadığını, her hangi bir tütün kullanımının genel anlamda hiç tütün tüketmeyen bireylere göre ağız, gırtlak ve akciğer kanseri ve başlıkta belirtlilen hastalıkların riskini en az 2 kat arttırdığını ve asla tütün kullanımını teşvik etmediğimizi belirtmek isterim.

 

Yazının başında, devamında karşınıza çıkacak OR ve RR oranlarını açıklamakta fayda var:

 

RR - Relative Risk - Göreceli Risk: Bir diğer gruba nazaran değerlendirmedir. Örneğin, sadece pipo içenler için RR≈5 ifadesi, pipo içmeyenlere göre pipo içenlerde ilgili kanser riskinin 5 kat artmış olduğunu ifade eder.     


OR - Odds Ratio - Olasılık Oranı: Vaka kontrol çalışmalarında kullanılan bir yöntemdir ve bu araştırmada kanser olma olasılık oranını verir. Örneğin OR≈3.7, ilgili kanseri türünde hiçbir tütün ürünü kullanmayanlara göre kanser olma olasılığının yaklaşık 3.7 kat yüksek olduğunu ifade eder.


Ağız (Oral Kavite) - Boğaz Kanseri Riski


Sigara: Günde 1 paket (20 adet) üstü kullanımda hiçbir tütünn ürünü tüketmeyen kişilere göre ağız/orofarenks kanseri riski en az 5 kat artar. Bu risk, 10 kata kadar çıkabilir. Sri Lanka’da, Ulusar Kanser Enstitüsü’nde (Apeksha Hastahanesi) yapılan (PMCID: PMC9810316, PMID:36172654) oral skuamöz hücreli karsinomun (OSCC) araştırmalarında, günde 2 paket veya daha fazla sigara içenlerin riski, günde 1-2 paket sigara içenlere göre 2 kat daha fazla bulunmuştur. OSCC genel riski 2.93 kat yüksektir. 20 yıldan uzun süre sigara içenlerin OSCC riski 3,4 kat yüksektir.

 

Pipo: Baş-boyun kanserleri açısından risk hiçbir tütün ürünü tüketmeyenlere oranlar minimum 2-3 kat kadar yüksektir. Uluslararası INHANCE konsorsiyumu verilerine göre (PMCID: PMC3755640 - PMID: 23817919) sadece pipo içenlerde ağıboğaz kanseri OR-3.71 (3.71 kat) bulunmuştur. Yine aynı çalışmada sadece piponun uzun süreli kullanımında orofarenks (yutak) kanseri OR-1.65 olarak bildirilmiştir. 


Gırtlak (Larenks) Kanseri Riski

 

Sigara: Hiçbir tütün ürünü kullanmayanlara göre sigara kullananların (1 paket) gırtlak kanseri riski 5 kattan fazladır. Özellikle günde 2 paket ve üstü tüketimde bu oran 15-30 katlara kadar çıkmaktadır. CDC verilerine göre ağır sigara içen erkeklerin (2 paket ve üstü) gırtlak kanseri sebebiyle ölüm riski, hiçbir tütün ürünü kullanmayanlara oranla 15-30 kat daha fazladır.

 

Pipo: Yine INHANCE konsorsiyumu verilerine göre, sadece pipo içen kişilerde gırtlak kanseri içi OR-3.53 (3.53 kat) bulunmuştur. Amerikan Kanser Topluluğu verilerine göre ise pipo, larenks kanseri ölümlerinde RR≈13.1 ile çok yüksek bir artışa işaret etmiştir. Yani, sadece pipo içicilerinin gırtlak kanseri açısından riski hiçbir tütün ürünü tüketmeyen bireylere göre 4 ila 13 kat daha fazladır.


Akciğer Kanseri Riski

 

Sigara: Meta-analiz ve epidemiyolojik çalışmalar, günlük aktif sigara içenlerin akciğer kanseri riskinin hiçbir zaman sigara içmemiş ve içmeyen ya da çok az içenlere kıyasla yaklaşık 8-16 kat daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Cinsiyetten bağımsız, günlük aktif sigara içicilerinde akciğer kanseri RR≈8.43. Bazı vaka-kontrol çalışmalarında ise günlük aktif sigara içicileri için OR≈16 bildirilmiştir. (PMCID: PMC3505152 - PMID: 22943444) Ayrıca doz-cevap ilişkisi de vardır. Günde 1 paket sigara içenlerde risk birkaç kar artarken, 2 paket ve üstü tüketimde riskler katlanarak artmaktadır.

 

Pipo: Prospektif bir çalışmada (PMID: 151732269) sadece pipo içenlerde akciğer kanserine bağlı ölüm için RR≈5.0 bulunmuştur. Tütün tüketimi miktarı arttıkça, aynı sigarada olduğu gibi risk artmaktadır. Günde 5-9 kase OR≈3.2, 10 kase/gün için ise OR≈6.7 bulunmuştur. Pipo dumanının akciğerlere çekilmemesi her ne kadar sigaraya nazaran akciğer kanseri riskini azaltsa da hiçbir tütünn ürünü kullanmayan kişilere göre risk 3-6 kat arası daha yüksektir. Bu kısma kadar, kanser risklerini her iki grup için de ayrı ayrı ele aldık. Aşağıdaki tablolarda, diğer hastalıklar açısından da kaşılaştırılan RR ve OR değerlerini bulabilirsiniz.

 

 

Kanser Türü

Sadece Sigara İçenlerde RR/OR

Sadece Pipo İçenlerde RR/OR

Ağız (oral)

≥5.0× (sigara içmeyene göre)

3.71× (sadece pipo içenler)

Gırtlak (larinks)

≥5.0×; ağır içicilerde 15–30×

3.53× (sadece pipo içenler)

Akciğer

~8.4× (güncel içen; meta-analiz)16.0× (bir olgu-kontrol çalışması)

5.0× (sadece pipo içenler; kohort)3.2–6.7× (pipo miktarına bağlı artış)

Hastalık

Pipo içenlerde risk (sigara içmeyene göre)

Genel ölüm (tüm-cause mortalite)

RR ≈ 1.99 (yaklaşık 2 kat artış)

Akciğer kanseri

RR = 5.00 (ABD); OR = 7.9 (Avr.)

Baş-boyun kanserleri (ağız-yutak-gırtlak)

RR = 3.90 (orofarinks, ABD); OR = 3.71 (baş-boyun, INHANCE)

Yemek borusu kanseri

RR = 2.44

Pankreas kanseri

RR = 1.61

Koroner kalp hastalığı (KAH)

RR = 1.30 (ABD); RR = 1.69 (İng.)

İnme (felç)

RR = 1.27 (ABD); RR = 1.62 (İng.)

Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH)

RR = 2.98

Hastalık

Sadece Pipo İçenlerde RR / OR

Sadece Sigara İçenlerde RR / OR

Sigara/Pipo Risk Oranı (yaklaşık)

Genel ölüm (tüm nedenli mortalite)

RR ≈ 1.99 [Henley et al., 2004]

RR ≈ 2.8 – 3.0 [Thun et al., 2013]

Sigara ≈ %50 daha riskli

Akciğer kanseri

RR = 5.00 (ABD) [Henley et al., 2004]OR = 7.9 (Avr.)

RR = 15 – 30 [CDC, 2014; Islami et al., 2015]

Sigara ≈ 3–5 kat daha riskli

Baş-boyun kanserleri (ağız, gırtlak)

OR ≈ 3.71 (INHANCE)

OR ≈ 5.91 (INHANCE, aynı analizde)

Sigara ≈ %60 daha riskli

Yemek borusu kanseri

RR = 2.44 [Henley et al., 2004]

RR = 5.0 – 10.0 [Sasco et al., 2004]

Sigara ≈ 2–4 kat daha riskli

Pankreas kanseri

RR = 1.61 [Henley et al., 2004]

RR = 2.0 – 3.5 [Boffetta & Islami, 2013]

Sigara ≈ %50–100 daha riskli

Koroner kalp hastalığı (KAH)

RR = 1.30 (ABD) – 1.69 (İng.)

RR = 2.5 – 3.0 [Thun et al., 2013; CDC, 2014]

Sigara ≈ 2 kat daha riskli

İnme (felç)

RR = 1.27 – 1.62 [Henley et al., 2004; Wald & Hackshaw, 1996]

RR = 2.0 – 3.5 [Thun et al., 2013; CDC]

Sigara ≈ 2 kat daha riskli

KOAH (kronik bronşit, amfizem)

RR = 2.98 [Henley et al., 2004]

RR = 10 – 12 [CDC; USDHHS, 2014]

Sigara ≈ 3–4 kat daha riskli


Tüm bulgulara göre, eşit miktarda tüketim baz alındığında piponun sigaradan daha zararsız olduğunu söylemek için bilimsel hiçbir engelimiz yok. Fakay yine de, baz almamız gereken elbette sigara içenler değil, hiçbir tütün ürünü kullanmayan gruptur. Buna göre, pipo da, çok ama çok ciddi riskler içermektedir.


Şimdiye kadar tüm bu kanser ve hastalık riskleri hiçbir tütün ürünü kullanmayan bireylerin riskleri 0 kabul edilerek hesaplandığından yazının devamında verileri daha da gerçekçi hale getirmek için hiçbir tütün ürünü kullanmayan yetişkin bireylerin ömür boyu taşıdıkları ağız-gırtlak-akciğer kanseri, kalp-damar hastalıkları riskleri, felç ve KOAH risklerini de ele alacak ve sadece pipo içen bireylerin reel risklerini tespit edeceğiz.

 

Hastalık

Yaşam Boyu Risk (%)

Cinsiyet Farkı / Not

Kaynaklar

Ağız (oral) kanseri

~1.0%

Erkeklerde biraz daha yüksek; alkol tüketimiyle birlikte risk artar

ACS, IARC, INHANCE

Gırtlak (larinks) kanseri

~0.05 – 0.1%

Erkeklerde tüm nüfusta ~0.5%; içmeyenlerde çok daha nadir

SEER, CDC, IARC

Akciğer kanseri

~1.0 – 1.5%

Erkeklerde biraz daha yüksek olabilir (1.3%), kadınlarda 1.0–1.2%

NCI, Canadian Cancer Society

Koroner kalp hastalığı (KAH)

Erkek: %20 – 25 Kadın: %10–15

40 yaş üstü bireyler için Framingham ve ESC verileri

Framingham, CDC, ESC

İnme (felç)

~15 – 20%

Doğu Avrupa ve Türkiye'de risk daha yüksek (~%25); içmeyenlerde bu oran düşer

WHO, Global Burden of Stroke

KOAH

~2 – 6%

Pasif duman, mesleki toz, hava kirliliği maruziyeti olanlarda artabilir

BOLD, NHANES, GOLD

Hastalık

Tütün Kullanılmayan (Yaşam Boyu %)

Pipo İçenlerde RR/OR

Reel Risk (≈ %)(RR × Temel Risk)

Ağız (oral) kanseri

~1.0%

OR ≈ 3.7

≈ 3.7%

Gırtlak (larinks) kanseri

~0.1%

OR ≈ 3.5 – 13.0

≈ 0.35% – 1.3%

Akciğer kanseri

~1.5%

RR ≈ 5.0

≈ 7.5%

Koroner kalp hastalığı (KAH)

Erkek: 25% - Kadın: 15%

RR ≈ 1.3 – 1.7

Erkek: 32.5 – 42.5%Kadın: 19.5 – 25.5%

İnme (felç)

~20%

RR ≈ 1.3 – 1.6

≈ 26 – 32%

KOAH

~4% (ortalama)

RR ≈ 2.5 – 3.0

≈ 10 – 12%

Hastalık

Hiç Tütün Kullanmayan(Yaşam Boyu %)

Pipo İçenRR/OR → Reel Risk (%)

Sigara İçenRR/OR → Reel Risk (%)

Ağız (Oral) Kanseri

~1.0%

OR ≈ 3.7 → 3.7%

OR ≈ 6.0 – 10.0 → 6 – 10%

Gırtlak (Larinks) Kanseri

~0.1%

OR ≈ 3.5 – 13.0 → 0.35 – 1.3%

OR ≈ 10 – 30 → 1.0 – 3.0%

Akciğer Kanseri

~1.5%

RR ≈ 5.0 → 7.5%

RR ≈ 15 – 30 → 22.5 – 45%

Koroner Kalp Hastalığı (KAH)

Erkek: 25%Kadın: 15%

RR ≈ 1.3 – 1.7 → 32.5 – 42.5%19.5 – 25.5%

RR ≈ 2.5 – 3.0 → 62.5 – 75%37.5 – 45%

İnme (Felç)

~20%

RR ≈ 1.3 – 1.6 → 26 – 32%

RR ≈ 2.0 – 3.5 → 40 – 70%

KOAH

~4%

RR ≈ 2.5 – 3.0 → 10 – 12%

RR ≈ 10 – 13 → 40 – 52%

 

Reel Risk = Temel (Hiç İçmeyenler) x RR

Reel Değerler yaklaşıktır; RR/OR’ların kesinleştiği aralıklarda çarpım yapılmıştır. KOAH için temel risk ortalaması %4 alınsa da bazı bölgelerde bu oran 2-6% değişiklik gösterebilir.

Riskler yaklaşık değerlerdir, akademik kaynaklardan ortalama alınmıştır. Referans grup hiç tütün kullanmayan yetişkinlerdir.

 

Hastalık

Pipo İçenlerde RR/OR

Sigara İçenlerde RR/OR

Sigara/Pipo Göreceli Oranı

Ağız (oral) kanseri

OR ≈ 3.7

OR ≈ 6 – 10

1.6 – 2.7 kat daha riskli

Gırtlak (larinks) kanseri

OR ≈ 3.5 – 13.0

OR ≈ 10 – 30

1 – 3 kat daha riskli

Akciğer kanseri

RR ≈ 5.0

RR ≈ 15 – 30

3 – 6 kat daha riskli

Koroner kalp hastalığı (KAH)

RR ≈ 1.3 – 1.7

RR ≈ 2.5 – 3.0

1.8 – 2.3 kat daha riskli

İnme (felç)

RR ≈ 1.3 – 1.6

RR ≈ 2.0 – 3.5

1.5 – 2.7 kat daha riskli

KOAH

RR ≈ 2.5 – 3.0

RR ≈ 10 – 13

3.3 – 5.2 kat daha riskli

Ağız Kanseri

Sigara içenler, sadece pipo içenlere göre ortalama 2 kat daha yüksek risk taşır. Bu fark, dumanın sıklıkla ağızda tutulmasına rağmen pipo içenlerin genelde pipo dumanını içlerine çekmemeleriyle açıklanır.


Gırtlak Kanseri

Burada fark, tüketim yoğunluğuna göre değişkendir. Günde 1 paketten fazla sigara içenler, 3–4 kase pipo içene göre 3 kat daha yüksek risk taşır. Ancak çok ağır pipo içicilerinde de risk zamanla yaklaşır.


Akciğer Kanseri

En çarpıcı fark burada görülür: sigara içenlerin riski, sadece pipo içenlere göre 3 ila 6 kat daha fazladır. Çünkü sigara dumanı doğrudan ve derin şekilde akciğere çekilirken, pipo dumanı ciğerlere çekilmez.

 

Kalp Damar Hastalıkları (KAH)

Sigara içiciler, pipo içicilere göre yaklaşık 2 kat daha yüksek kalp hastalığı riski taşır. Bu fark, sistemik inflamasyon ve damar tıkanıklığı etkilerinden kaynaklanır.

 

İnme (Felç)

Sigara, pipo içimine göre inme riskini %50–170 oranında daha fazla artırır. Özellikle uzun süreli içicilikte bu fark daha belirginleşir.

 

KOAH

Pipo kullanıcılarında da KOAH riski vardır ancak sigara içicileri ile karşılaştırıldığında risk 3–5 kat daha düşüktür. Çünkü KOAH, esasen ciğerlere derin ve sık çekilen dumanla ilişkilidir – bu da sigaraya özgüdür.



Sonuç olarak; tüm bu verilere bakıldığında sadece sigara içenlerde tüm bu riskler sadece pipo içenlere nazaran ortalama 2-5 kat daha fazladır. Şimdi, gönül rahatlığıyla piponun sigaradan daha zararsız olduğu gerçeğini ortaya koymuş olsak da; piponun doğru kullanılmaması, günde 5 dolumdan fazla, içe çekilerek ve yanlış kullanılması sonucunda risklerin eşitlenebileceği ve hatta piponun daha da zararlı hale gelebileceği asla unutulmamalıdır. Ayrıca, hiçbir tütün ürünü kullanmayan bireylere nazaran makaledeki hastalık riskleri sadece pipo içenlerde de kat ve kat fazladır.


Makaleyi faydalı bulduysanız beğenmeyi, paylaşmayı ve yorum yapmayı ihmal etmeyiniz.


 

 Kaynakça:

 

Comments

bottom of page