Tohumdan Pipoya Pipo Tütünü - 1. Bölüm
- ThePiperBadik
- 2 Haz
- 6 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 5 Ağu
Bu makaleler aynı zamanda videolarda da kullanıldığından videoyu başa ekliyorum. Dilerseniz izleyerek ya da dinleyerek takip edebilirsiniz.
Tütünün tarihinden oldukça detaylı bir şekilde bahsetmiştik. Şimdi ise direk kendisinden oldukça detaylı bir şekilde bahsedeceğiz ve bir tohumdan pipolarımızın içine kadar olan yolculuğun tamamına değineceğiz. Ancak yazının başında, her türlü tütün ve tütün ürününün sağlığa zararlı olduğunu ve asla tavsiye edilmediğini belirtmem gerekir.
Tüm yazıyı okuduktan sonra bir pipo tütününü tattığınızda daha rahat değerlendirebileceğinize inanıyorum.
Bu bölümde aşağıdaki başlıklar yer alacak. 1) Tütünün Anatomik ve Biyolojik Özellikleri
2) Nicatoina Tobacum ve Nicotina Rustica
3) Şekerlenme - Yıllandırma
Tohumdan Pipoya Pipo Tütünü
Amerikan yerlilerinin tabago adını verdiği tütün yaprağının özelliği hepinizin bildiği gibi barındırdığı yüksek niktotin oranıdır. Bu sebeple de sadece tütün tüketimi için değil aynı zamanda zirai insektisid ilaçların yapımında da kullanılır ve bunlara tütün suyu denir.
İlaç sektöründe kullanılan nikotinik asit de yine nikotinin hammaddesi tütün yapraklarından elde edilir. Sitrik asit imalatında Nocotiana Rustica cinsi tütün yaprakları kullanılır.
Tütün tohumu %35-40 civarında yağ içerir. Bu sebeple boya ve sabun sektöründe kullanıldığı gibi küspesi protein yönünden zengin olduğu için hayvan yemi olarak dahi kullanılır.
1 - Pipo Tütününün Anatomik ve Biyolojik Özellikleri
Tütün bitkisinin kökü toprak altında 1,5 - 2 metre derinliğe kadar ulaşabilir.
Gövdesi düzdür, 75-150 ve hatta 200cm uzunluğa erişebilir. Kesiti yuvarlaktır ve bol gözlüdür.
Yaprakları basit, yuvarlak, oval, mızkrak ucu şeklinde ya da bunların karışımı şeklinde olur. Renkleri koyu yeşilden sarıya doğru yeşil tonlarında seyreder. Türe ve bitkinin yaşına göre toprağa yakın yapraklar yukarı doğru küçülerek dizilirler. Yapraklar eterik yağ ve reçine salgılayan salgı bezleriyle donanmıştır.
Yaprakların rengini yetiştirilme ortamları ve özellikle topraktaki azot miktarı doğrudan etkiler. Hasat aşamasına gelindiğinde renk, bitkinin olgunluğunun göstergesidir ve sonraki aşamalarda kullanılacak tekniklerin seçiminde oldukça önemlidir.
Tütün yaprakları değerlendirilirken kimyasal özelliklerinin dışında büyüklükleri, şekileri, esneklik dereceleri, nemleri ve nem emici özellikleri ile beraber ağırlıkları da oldukça önemlidir. Bu özelliklerin içinde en önemlileri yoğunluk, damar yapısı ve renktir.
Daha önce duymamış olabilirsiniz ancak pipo kültüründe -full body- yani, gövdeli diye çevirebileceğimiz bir terim vardır. Bu terim yaprakların yoğunluğu ile doğru orantılıdır ve yaprağın kalınlığının (mm) ağırlığına (gr) olan oranı on ile çarğılarak ölçülük. Aslında, buna göre, 2.5 üzerindeki değerlere sahip yaprakların yoğunlukları yüksek olduğundan gövdeli tabir ettiğimiz harmanlarda kullanılan yapraklar da yüksek yoğunluğa sahip olan bu yapraklardır.
Yapraklarım damarları ise tütünün türüne göre değişmekle beraber yaprak ağırlığının %12 ila 30’una tekabül eder. En az damarlı tütünler ise oriental yani şark tütünleridir.
Yaprakların rengi ise diğer kalite kriterleri ile doğrudan ilişki içerisindedir. Kurutulmuş yapraklarda üç ana renge rastlarız. Sarı, kırmızı ve kahverengi. Yaprakların renkleri kimyasal yapılarına bağlıdır ve içim kalitesini sınıflandırır. Dinlendirme, soldurma aşamasında sarıi kırmızı veya kahverengi tonlarına bürünen tütün yaprakları fermantasyon sırasında nihai rengini alır. Yine de, taze toplanmış yaprakların rengi kalitenin ilk göstergesidir. Örneğin; Virginia ve oryantal tütünlerin sarı rengi yükek kaliteyi, kırmızı ve tonlarındaki renk orta kaliteyi, kahverengi ve tonları ise düşük kaliteyi işaret eder. Sarı renk üzerinden örnek verirsek sarı renk; çözünebilir karbonhidratların, ksantofilin (sarı rengi veren pigment) ve karotinin yoğunluğuna ve bu sayede biz pipocuların çok sevdiği -tatlı içime- işaret eder. Kahverengi ise albüminoid (basit proteinlerin bir sınıfı) içerikli maddelerin yoğunluğunu işaret eder ve bu yaprakların içimi acı ve sert olur.
Dinlendirme (soldurma) aşamasından sonra uygulanan kurutma ve fermantasyon işlemleri haricinde tütünün cinsi, yaprağın bitki üzerindeki konumu ve hasat esnasında bitkinin yaşı da renk değişimine etki eder.
2 - Nikotina Tobacum ve Nikotina Rustica
Tütün, karbonhidratlar, albümin, aminoasitler, alkaloitler, eterik yağlar, kalsiyum, potasyum ve benzeri bir çok organik ve mineral madde içerir. İşte, tütünün yanma kalitesi de bu maddeler ve oranları ile doğru orantılıdır. Bunu ise kül renginden anlarız. Kalan kül az miktarda ve yumuşaksa, açık gri ve hatta beyaz renkli ise tütünün oldukça kaliteli olduğunu düşünebiliriz. Ancak bu tütünün kalitesi ile ilgilidir. Tat ile ilgili kesin bilgi vermez.
Tütün patlıcangiller ailesinden Nicotiana türüdür ve altmış alt türü bulunur. Bu altmış alt türden sadece ikisi zirai ve endüstriyel sebeplerle yetiştirilir ve bunlar Nicotiana Tabacum ve Nicotiana Rustica türleridir. İçilerek tüketilen tütün çeşitlerinin neredeyse tamamı Nicotina Tabacum’dan elde edilse de istisnalar mevcuttur.
Nicotiana Rustica günümüzde her ne kadar sadece ilaç sektöründe kullanılsa da eski zamanlarda Güney Amerika’da ilaç olarak çeşitli yöntemlerle, lavman ve purolara katılarak içilmek suretiyle de kullanılıyordu. Türkiye’nin güneydoğu bölgesinde de yetişen ve içerdiği yüksek nikotin (%9) oranı sebebiyle tiryakileri bulunan bu tütün türüne -Maraş Otu- -Ağızotu- veya -Deli Tütün- isimleri verilmiştir. Ayrıca, Rusya’da da İkinci Dünya Savaşından sonra, Nicotiana Tabacum’un üretimi yetersiz kaldığından -Makorka- adı verilen bu tütünü sigara şeklinde sarılarak tüketilirdi.
Nicotiana Tabacum ise pipolarımıza doldurduğumuz, sigaralara sarılan ve purolarda kullanılan tütün yaprakları ve türevleridir. Sınırsız alt türü vardır.
Pipo tütünleri bakımından Nicotiana Tabacum oryantal, virginia, burley ve benzeri alt türlere ayrılır. Bu türler ise yetiştirildikleri bölgelere göre adlandırılırlar. Örneğin oryantal tütünler İzmir, Samsun, Drama, Yenice şeklinde adlandırılır. Kalitenin belirlenmesinde tütünün menşei, türünden daha önemlidir.
Tütün yetiştiren ülkelerin kendi standart enstitüleri tarafından adlandırılmış tütün türleri vardır. Örneğin; TSE tarafından Türkiye’de yetişen şark tipi hariç tütün türleri tanımlamaları; Virginia, Burley, Puroluk, Hasankeyf ve Tömbeki’dir. Hanakeyf ve Tömbeki’nin ise Nicotiana Rustica cinsinden türediğine dair doğrulanmamış bilgiler vardır.
Sınıflandırma biçimlerinin bir ötekisi ise, yetiştirildikleri bölge haricinde bazı yörelere has tütün işleme süreçleridir. Yani, bu isimlere sahip tütünler aslında başka bir tip ve cins değil, bir işlem sonucu elde edilmiş tütünlerdir. Buna en iyi örneklerden biri Lousiana’da yetiştirilen, aslen bir Burley türü olan ancak yöreye has işlemlerden geçirilen -Perique- tütünüdür.
3 - Şekerlenme - Yıllandırma
Pipo tütünlerinde şekerlenme, yıllandırma adını verdiğimiz sürecin sonunda tat profili daha yuvarlak, dengeli ve görece yumuşak hale gelir. Oksidayson ve enzimatik süreçler sonunda sert notalar yumuşar, karamelize olmuş, hafif meyvemsi veya topraksı tatlar belirginleşir. Nikotin hissi daha rafine hale gelir, vuruculuğu azalabilse de derinliği artar.
Bu noktada şereklenme, yıllandırma, kristallenme sürecinin çözünebilir karbonhidrat oranı ile doğrudan ilişkili olduğunu belirtmek gerekir. Virginia ve bazı şark tipi tütünler fruktoz ve glikoz gibi çözünür şekerleri yüksek oranda içerir. Kurutma, fermantasyon ve yıllandırma süreçlerinde bu şekerler karbonlaşmaz, yani yanmadan önce kristalleşebilir. Havayla kontorllü bir reaksiyon yani yıllandırma sürecinde beyazımsı, kristal bir form alır. Bu kristaller kalıp gibi değil, daha çok ince, galaksi gibi parlayan tozumsu bir şekilde görünür. Çözünebilir karbonhidrat oranı yüksek tütünlerin %50 üzerinde kullanıldığı harmanlarda şekerlenme, yıllandırma daha hızlı gerçekleşirken, daha düşük oranlarda kullanım daha uzun süre gözetim altında muhafazayı gerektirir.
En önemli nokta küf ile şekerlenmeyi ayırt edebilmektir. Aşağıdaki tablo bu konuda bir rehber görevi görecektir.
Gözle ayırt edilemeyen yıllandırılmış tütünler çok nadir olsa da bu noktada burnunuza kesin olarak güvenmelisiniz. Bir tütün sadece şekerlenebilir ya da küflenebilir değildir. Haddinden fazla ve kontrolsüz yıllandırılmış bir tütün önce şekerlenebilir ancak ardından küflenip, bayatlayabilir. Bu noktada rehber kesinlikle burnunuz olacaktır.
Hakan Badik
KAYNAKÇA
Burton, H.R. (1997). Tobacco: Production, Chemistry and Technology. Blackwell Science Ltd.
Tso, T.C. (1990). Production, Physiology, and Biochemistry of Tobacco Plant. Ideals Inc.
Talhout, R., Schulz, T., Florek, E., van Benthem, J., Wester, P., & Opperhuizen, A. (2006). Hazardous compounds in tobacco smoke. International Journal of Environmental Research and Public Health, 3(4), pp.343–348.
FAO (2022). Tobacco in the Framework of Sustainable Development Goals. Food and Agriculture Organization of the United Nations.
Gohl, B.I. (1981). Tropical Feeds: Feed Information Summaries and Nutritive Values. FAO.
Kassem, M.A. (2001). Storage and Aging of Tobacco. Egyptian Journal of Agricultural Research, 79(2), pp.621–631.
Musk, A.W., de Klerk, N.H., Brims, F.J.H., & Berry, G. (2011). Health effects of smoking and the benefits of smoking cessation. Respirology, 16(8), pp.1210–1217.
USDA (1976). The Culture and Curing of Tobacco. Agricultural Handbook No. 586. United States Department of Agriculture.
Thurmond, C. (2008). Perique: The Native American Tobacco. University of Louisiana Press.
Hoffmann, D., & Hoffmann, I. (1997). The changing cigarette, 1950–1995. Journal of Toxicology and Environmental Health, 50(4), pp.307–364.
WHO (2004). Tobacco: Deadly in Any Form or Disguise. World Health Organization.
Chandler, F.V. (1950). Curing and Fermentation of Tobacco. Economic Botany, 4(1), pp.75–95.
Reed, T.D. (2007). Flue-Cured Tobacco Information. North Carolina State University.
Leffingwell, J.C. (1999). Leaf Chemistry – A Review. Recent Advances in Tobacco Science, 25, pp.87–99.
Johnson, W. (2000). Tobacco Processing and Quality Evaluation. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 48(6), pp.2346–2351.
Giovino, G.A. (2002). Epidemiology of tobacco use in the United States. Oncogene, 21(48), pp.7326–7340.
Proctor, R.N. (2012). Golden Holocaust: Origins of the Cigarette Catastrophe and the Case for Abolition. University of California Press.
Moldoveanu, S.C. & Coleman, W.M. (2008). Chemistry and Analysis of Tobacco and Tobacco Smoke. CRC Press.
Browne, C.L. (1981). The Design of Fermentation Systems for Tobacco. USDA Technical Report.
Rickert, W.S., et al. (1984). Determination of nicotine and related alkaloids in tobacco. Analytical Chemistry, 56(3), pp.513–517.
Schneller, H. (1982). Tobacco aging and fermentation: How tobacco flavor develops. Tobacco Journal International, 6, pp.34–38.
Harris, B. (1996). The Origins of the Cigarette. American Journal of Public Health, 86(2), pp.169–170.
Mihailescu, S. (2001). Influence of climatic conditions on oriental tobacco quality. Bulgarian Journal of Agricultural Science, 7(1), pp.41–47.
Browne, C.L. (1990). Curing of Burley Tobacco. USDA Agricultural Report.
Hirschhorn, N. (2000). History of the use of additives in tobacco products. Tobacco Control, 9(Suppl 1), pp.i51–i61.
Yorumlar